O sztuce reformacji

Kolejny wykład w wiślańskiej bibliotece podczas tegorocznej edycji Wakacyjnej Akademii Kultury wygłosiła prof. dr hab. Ewa Chojecka z Bielska-Białej. Emerytowana kierownik Zakładu Historii Sztuki na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach mówiła o sztuce reformacji, a głównie o architekturze sakralnej. Na przykładzie kościołów pojawiających się w przestrzeni Śląska od XVIII wieku, można było prześledzić nie tylko dzieje historyczne, ale i przemiany wrażliwości estetycznej śląskiego ewangelika.

We wstępie historycznym Pani Profesor mówiła o współużytkowaniu tych samych, średniowiecznych kościołów przez wspólnoty katolickie i ewangelickie od XVI wieku, a także o okresie, kiedy wojny i nietolerancja religijna nie pozwalały na wyrażanie siebie i własnej konfesji poprzez sztukę. Nieobecność protestanckiej architektury siłą rzeczy zastępowały leśne kościoły, które nadal można oglądać w bibliotece na wystawie fotograficznej. Kiedy na mocy układów politycznych pojawił się pierwszy kościół ewangelicki na Górnym Śląsku, Kościół Jezusowy w Cieszynie, na Śląsku rozpoczęła się epoka definiowania od nowa ewangelickiej tożsamości wyznaniowej za pomocą architektury i sztuki. Profesor Ewa Chojecka prezentowała i omawiała przykłady budynków kościelnych ze Śląska Pruskiego i Austriackiego, pokazywała zależności od przepisów prawa obowiązujących na jednym Śląsku, ale w dwóch różnych państwach, wskazywała na charakterystyczne cechy stylu danej epoki, które ze względów wyznaniowych i różnic teologicznych podlegały modyfikacji. Za wynalazek reformacji należy uznać nie tylko empory czy skromność wystroju, ale mające uzasadnienie praktyczne i teologiczne połączenie ołtarza i ambony, które zaobserwować można m.in. na Bielskim Syjonie, na którym także stoi jedyny w Polsce pomnik Marcina Lutra.

Podczas spotkania była również mowa o najnowszych wydawnictwach oraz wystawach, nie tylko dotyczących dziedzictwa reformacji, ale polskiego dziedzictwa kulturalnego, w którym często nie uwzględnia się Śląska ani innych pograniczy kulturowych. Wykład wpisał się także w dyskusję o świętowaniu 500 lat reformacji. Profesor Ewa Chojecka wyjaśniła ponownie, co wcześniej uczyniła w wywiadzie dla „Gazety Wyborczej”, że nie chodzi o świętowanie, ale o głęboką refleksję i wielki rachunek sumienia. O zastanowienie się, kim wszyscy jesteśmy jako dziedzice i spadkobiercy tego wszystkiego, co się wydarzyło w ciągu 500 lat.

prof. zw. dr hab. Ewa Chojecka – ur. w Bielsku-Białej, zajmuje się historią sztuki, należy do Komitetu Nauk o Sztuce Wydziału Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk. Ukończyła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie w 1959 roku uzyskała doktorat, a w 1969 habilitowała się. W roku 1987 została profesorem nadzwyczajnym, a w roku 1996 profesorem zwyczajnym. Większość życia zawodowego związała z Uniwersytetem Śląskim, gdzie w latach 1978-2003 kierowała Zakładem Historii Sztuki na Wydziale Nauk Społecznych, obecnie na emeryturze.

Autorka wielu książek i artykułów naukowych, recenzentka i promotorka prac magisterskich i doktorskich, redaktorka prac zbiorowych, członkini redakcji czasopism naukowych. Wśród prac autorskich wymienić należy, m.in. „Ilustracja polskiej książki drukowanej w XVI i XVII wieku” (1980); „Miasto jako dzieło sztuki. Architektura i urbanistyka Bielska-Białej do 1939 roku” (1994); „Ratusz w Bielsku-Białej. Dzieło sztuki i pomnik samorządności. 1897-1997” (1997) czy artykułu o jedynym w Polsce pomniku Marcina Lutra.

Od 1980 roku współuczestniczyła w akcji społecznej restytucji Muzeum Śląskiego (1984). W 1993 roku zainicjowała wystawę, której była komisarzem pt. „Oblicza sztuki protestanckiej na Górnym Śląsku” zorganizowaną przez Muzeum Śląskie. Do 2013 roku była też członkiem i przewodniczącą Rady Muzealnej tej placówki. Redaktor i współautor książki „Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku”. Autorka wielu opracowań dotyczących sztuki górnośląskiej, architektury XIX i XX wieku, grafiki renesansowej. To dzięki niej sprowadzono z Chorwacji do Katowic pomnik konny Józefa Piłsudskiego, dzieło Antuna Augustincica z 1939 roku, pozostawiony tam z powodu wybuchu wojny. Jest także współzałożycielką powstałego w 1989 roku Związku Górnośląskiego, w latach 90. XX wieku była prezesem Oddziału Polskiego Towarzystwa Ewangelickiego w Bielsku-Białej.

Laureatka wielu nagród i odznaczeń, tj. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski; Nagroda im. Karola Miarki (1991); Śląski Szmaragd (2005); Nagroda im. ks. Augustina Weltzla tzw. „Górnośląski Tacyt” (2006); Nagroda im. Georga Dehio (2013), Nagroda im. ks. Leopolda Otto (2017).